Beautiful Blog

Zezwolenia na pobyt czasowy dla małżonka obywatela RP. Problem pozorności.

Jednym z rodzajów zezwolenia na pobyt czasowy, które wydawane jest cudzoziemcom, jest zezwolenie na pobyt czasowy dla małżonka obywatela Rzeczypospolitej Polskiej. Warunki udzielenia tego rodzaju zezwolenia regulują przepisy ustawy o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 r. (dalej: „Ustawa”). Zgodnie z art. 158 Ustawy:\r\n\r\n„1. Zezwolenia na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela Rzeczypospolitej Polskiej udziela się cudzoziemcowi, gdy:

• Pozostaje w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej, 
• Jest małoletnim dzieckiem cudzoziemca pozostającego w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela Rzeczypospolitej Polskiej lub zezwolenie na pobyt stały udzielone w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z obywatelem polskim.

Jak wskazano w przepisie przywołanym powyżej, zezwolenia na pobyt czasowy udziela się cudzoziemcowi, który pozostaje w uznawanym przez prawo polskie związku małżeńskim z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym,  udzielenie zezwolenia dla członka rodziny obywatela polskiego na podstawie art. 158 ust. 1 Ustawy, wymaga  ustalenia więzi rodzinnej zdefiniowanej w tym przepisie oraz stwierdzenia braku przeszkód do udzielenia zezwolenia w zakresie uregulowanym w dalszych przepisach Ustawy. Dodatkowo, cudzoziemcowi posiadającemu zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela Rzeczypospolitej Polskiej udziela się kolejnego zezwolenia w przypadku:

• Rozwodu lub separacji cudzoziemca, gdy przemawia za tym jego ważny interes,
• Owdowienia cudzoziemca,
• Śmierci rodzica małoletniego dziecka, gdy przemawia za tym ważny interes tego dziecka.

Należy jednak zaznaczyć, że zezwolenia na pobyt czasowy w przypadkach, o których mowa powyżej (rozwód, separacja, owdowienie cudzoziemca lub śmierć rodzica małoletniego dziecka), udziela się jednorazowo, na okres nie dłuższy niż 3 lata.

PRZESŁANKI UDZIELENIA ZEZWOLENIA NA POBYT CZASOWY 

W przypadku procedury wydania zezwolenia na pobyt czasowy dla małżonka obywatela RP, ustawodawca, w porównaniu do pozostałych typów zezwoleń na pobyt czasowy, nie wymaga spełnienia przez członka rodziny obywatela polskiego standardowych przesłanek takich jak posiadania stabilnego i regularnego źródła dochodu, ubezpieczenia zdrowotnego oraz dokumentu potwierdzającego posiadanie miejsca zamieszkania. Należy zaznaczyć, że wskazane przesłankami muszą być wykazane w przypadku wnioskowania o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy dla członka rodziny cudzoziemca. Udzielenie zezwolenia dla członka rodziny obywatela polskiego wymaga jednak ustalenia więzi rodzinnej zdefiniowanej w przepisie oraz jak już podkreśliłam powyżej, stwierdzenia braku przeszkód do udzielenia zezwolenia w zakresie uregulowanym w art. 165 Ustawy. Typowymi dokumentami, które należy dołączyć do wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy dla małżonka obywatela RP są:

• Aktualny odpis aktu małżeństwa
• W przypadku rozwodu – prawomocny wyrok rozwodowy lub akt stanu cywilnego potwierdzający fakt rozwodu oraz dokumenty potwierdzające istnienie ważnego interesu cudzoziemca, a w przypadku owdowienia – akt zgonu małżonka.

W postępowaniu w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy, organ administracyjny prowadzący postępowanie musi ustalić, czy związek małżeński będący podstawą wydania zezwolenia na pobyt czasowy, został zawarty w celu obejścia przepisów ustawy o cudzoziemcach. W ślad za przepisami Ustawy, w postępowaniu o wydanie ww. zezwolenia,  w szczególności bada się, czy okoliczności sprawy wskazują na to, że:

• Jedno z małżonków przyjęło korzyść majątkową w zamian za wyrażenie zgody na zawarcie małżeństw ( o ile nie wynikało to ze zwyczaju ugruntowanego w danym państwie lub danej grupie społecznej);
• Małżonkowie nie wypełniają prawnych obowiązków wynikających z zawarcia małżeństwa;
• Małżonkowie nie zamieszkują wspólnie lub nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego;
• Małżonkowie nie spotkali się przed zawarciem małżeństwa;
• Małżonkowie nie mówią językiem zrozumiałym dla obojga;
• Małżonkowie nie są zgodni co do dotyczących ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności ich dotyczących;
• Jedno z małżonków lub oboje małżonkowie w przeszłości zawierali już pozorne małżeństwa.

Pozytywne wypełnienie chociażby jednej z wyżej wskazanych przesłanek, może świadczyć o pozorności zawartego związku małżeńskiego. Niemniej, za każdym razem, w celu ustalenia, czy związek małżeński będący podstawą wydania zezwolenia na pobyt czasowy został zawarty w celu obejścia przepisów ustawy o cudzoziemcach, organ administracyjny powinien zbadać cały materiał dowodowy oraz szczegółowo ustalić stan faktyczny zaistniały w danej sprawie.

WARUNKI UDZIELENIA ZEZWOLENIA NA POBYT CZASOWY DLA MAŁŻONKA OBYWATELA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ – WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO. 

Omawiając warunki udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy będącego małżonkiem obywatela RP, warto przytoczyć tezę oraz wskazówki zawarte w wyroku. Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 października 2016 r. (II OSK 2628/15). Stosownie do tezy wyroku: „przy ocenie okoliczności, czy związek małżeński z obywatelem polskim uzasadnia zamieszkiwanie cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące, należy mieć na uwadze, że udzielenie przedmiotowego zezwolenia ma służyć ochronie życia rodzinnego. Takie okoliczności jak całkowity i trwały rozpad więzi małżeńskiej, faktyczna separacja, brak wspólnego zamieszkania, wspólnych dzieci i jakichkolwiek innych więzi np. o charakterze finansowym, które wynikają ze związku, a które mogłyby uzasadniać obecność cudzoziemca w Polsce, stanowią podstawę do uznania, że pozostawanie w związku małżeńskim nie uzasadnia zamieszkiwania cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące.” 

W przytoczonym wyroku, NSA podkreślił również, że przepisy Ustawy nakładają obowiązek ustalenia celu zawarcia związku małżeńskiego – czy związek małżeński nie został zawarty w celu obejścia przepisów o udzieleniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Skutkiem ustalenia, że podstawą ubiegania się o zezwolenia pobyt czasowy jest pozorne zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem polskim, obliguje organ do odmowy udzielenia zezwolenia na zamieszkanie. Należy w tym miejscu wskazać bardzo ważną kwestię, że sam fakt pozostawania w formalnym związku małżeńskim (nawet jeżeli nie został zawarty w celu obejścia prawa) z obywatelem polskim nie stanowi automatycznie podstawy do udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na zamieszkanie na terytorium RP. Pozostawanie w związku małżeńskim jest tylko jednym z elementów podstawy udzielenia tego typu zezwolenia. Przy ustaleniu powyższego pomocne mogą okazać się „dyrektywy wskazane w przepisach Ustawy, jak to, czy małżonkowie wypełniają prawne obowiązki wynikające z zawarcia małżeństwa, zamieszkują wspólnie, mówią językiem zrozumiałym dla obojga, są zgodni co do dotyczących ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności, które ich dotyczą. Podkreślić trzeba, że ustalenia te odnosić należy do oceny aktualnego stanu związku małżeńskiego, nie zaś do „historycznego” momentu jego zawarcia.” 

SKUTKI USTALENIA POZORNOŚCI ZAWARTEGO MAŁŻEŃSTWA

Organ administracyjny, który prowadzi postępowanie w danej sprawie, dokonuje ustalenia, czy związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów Ustawy. Ocena organu, że związek małżeński cudzoziemca został zawarty w celu obejścia przepisów Ustawy nie ma żadnego znaczenia dla jego ważności i wywołania przez ten związek innych skutków przewidzianych prawem. Stwierdzenie, że związek małżeński cudzoziemca został zawarty w celu obejścia przepisów Ustawy wywołuje wyłącznie skutki w zakresie określonym w przepisach ustawy o cudzoziemcach i odnosi się wyłącznie do prawa pobytowego cudzoziemca na terytorium RP.

ODMOWA UDZIELENIA ZEZWOLENIA NA POBYT CZASOWY

Pierwszą grupę przypadków określających sytuacje skutkujące odmową wydania zezwolenia na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela RP określa art. 100 ust. 1 pkt 1-5 Ustawy. Zgodnie z przywołanym przepisem, udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy odmawia się cudzoziemcowi, gdy:

• Nie spełnia on wymogów udzielenia mu zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na deklarowany cel pobytu lub okoliczności, które są podstawą ubiegania się o to zezwolenie, nie uzasadniają jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące;
• Obowiązuje wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt jest na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niepożądany;
• Jego dane znajdują się w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu;
• Wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub zobowiązania wynikające z postanowień ratyfikowanych umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską;
• W postępowaniu w sprawie udzielenia mu zezwolenia na pobyt czasowy:
• Złożył on wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub dołączył do niego dokumenty zawierające takie dane lub informacje;
• Zeznał on nieprawdę lub zataił prawdę albo podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego lub takiego dokumentu używał jako autentycznego.

Poza przypadkami, o których mowa powyżej, cudzoziemcowi odmawia się udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy:

• Dla członka rodziny – obywatela Rzeczypospolitej Polskiej – w przypadku cudzoziemca pozostającego w związku małżeńskim z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej;
• W celu połączenia się z rodziną – w przypadku cudzoziemca pozostającego – w związku małżeńskim z cudzoziemcem; 
• Gdy związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego”.

PROBLEM ZWALCZANIA I PRZECIWDZIAŁANIA MAŁŻEŃSTWOM ZAWIERANYM DLA POZORU, TZW. „SHAM MARRIAGE”

Kontrola zawierania pozorowanych małżeństw obywateli polskich z obcokrajowcami odbywa się zarówno na etapie zawierania małżeństwa poprzez badanie zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa, jak również na etapie postępowania administracyjnego w celu wydania zezwolenia na pobyt czasowy dla małżonka obywatela RP. Zgodnie z przepisami prawa o aktach stanu cywilnego, w zakresie możliwości zawarcia małżeństwa, w stosunku do każdej ze stron, rozstrzyga prawo właściwe państwa jej pochodzenia. Kolejny etap kontroli następuje w trakcie postępowania administracyjnego mającego na celu wydanie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium RP z uwagi na zawarty związek małżeński. Cudzoziemcy, często próbują argumentować, że decyzje organów administracyjnych odmawiające cudzoziemcowi prawa pobytu w Polsce z uwagi na zawarty związek małżeński są naruszeniem ich podstawowych praw do życia rodzinnego. Z tego względu warto w tym miejscu wskazać, że Europejski Trybunał Praw Człowieka słusznie podkreśla, że art. 8 EKPCz nie przyznaje małżonkom prawa do wyboru miejsca pobytu, szczególnie w sytuacjach gdy zawarcie związku małżeńskiego jest nieudolną próbą ułatwienia obywatelom państw trzecich uzyskania zezwolenia na zamieszkanie w Polsce.

Stan Prawny na dzień 01.03.2019 r.

PODSTAWA PRAWNA:

• Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. 2013 poz. 1650);
• Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. 2018 poz. 2224).

Autor: Aplikant Radcowski Marta Szczepanowska
Nadzór Redakcyjny: Radca Prawny Paweł Tokarski